انواع گره ها در فرش دستباف ایرانی
انواع گره ها در فرش دستباف ایرانی
زمان مطالعه: 4 دقیقه

در مناظق مختلف بافت از شیوه های گوناگون برای بافت فرش استفاده می شود. این تنوع در انواع گر ه  گذاری نیز رایج است و هر منطقه با توجه به سابقه ی بافت و شیوه ی مورد استفاده خود از نوعی گره خاص استفاده می نمایند.

گره آذری، کردی، کمان شی و…از نام های رایج می باشند.

تصویر 1.نمای متقارن

1. متقارن:

در این گر ه  شکل گره از نظر حرکتی قرینه است. بدین معنا که شکل گره را می توان به دو نیمه ی قرینه تقسیم کرد.

1- 1.متقارن راست:

در این نوع چله ی زیر پود کلفت به چله ی سمت چپ خود(چله رو) گر ه  زده می شود.به دلیل قرار گرفتن چله زیر در سمت راست چله رو به این نوع گره، متقارن راست می گویند.که به نام «آذری» یا «ترکی» نیز معروف است.

این نوع به طور معمول به وسیله قلاب اجرا می شود. چله ها بر روی دار کاملاً سفت و کشیده است و فرش حاصل از این نوع بافت معمولاً «سفت» و «کم انعطاف» است.از این نوع گره معمولاً در منطقه آذرباییجان استفاده می شود.

تصویر2. متقارن راست

2-1.چپ متقارن:

در این نوع ، چله رو به سمت چپ خود (چله زیر) گره زده می شود، به دلیل قرار گرفتن چله زیر در سمت چپ، این گره به «گره متقارن چپ» معروف است که در اصطلاح به آن «گر ه  کردی» نیز می گویند.

معمولاً به وسیله ی دست اجرا می شود، کشش چله ها نیز کمتر از حالتی است که گره ها با قلاب اجرا می شوند. زیرا اجرای گره با دست نیاز به انعطاف بیشتری از جانب چله ها دارد.

فرش حاصل از بافت با این نوع معمولاً نرمتر از حالت قبل می شود. این نوع معمولاً در مناطق کرد نشین (بیجار و…) استفاده می گردد.

تصویر 3. چپ متقارن

2.نامتقارن:

در این نوع ، شکل گر ه دارای تقارن خاصی نیست.

2-1.نامتقارن چپ:

در این نوع چله زیر پود ضخیم به سمت چله راست خود گره زده می شود و به دلیل قرار گرفتن چله زیر در سمت چپ چله رو، گره نامتقارن چپ نامیده می شود.این نوع گره به «گر ه  فارسی» نیز شهرت دارد و در مناطق زیادی از جمله: «اصفهان، قم، نایین، کاشان و…»رایج است. این گره با دست اجرا می گردد به همین خاطر پله ها را زیاد سفت نمی کنند.

تصویر4. نامتقارن چپ

2-2. نامتقارن راست:

در این نوع چله زیر پود کلفت به چله سمت چپ خود (چله رو) گر ه زده می شود و به دلیل قرار گرفتن چله زیر در سمت راست چله رو، گر ه  نامتقارن راست نامیده می شود. از این نوع به ندرت در بعضی نقاط بافت استفاده می شود، این نوع گره نیز با دست اجرا می شود.

تصویر5. نامتقارن راست

3.:u 

این نوع با حلقه کردن خامه به دور چله ها زیر پود ضخیم اجرا می شود و از استحکام خوبی برخوردار نیست. معمولاً به فرش تولید شده با این گر ه  «فرش بی گره» می گویند. اجرای این گر ه  شیوه های مختلفی دارد. از این نوع در مناطق «کرمان» (که به گر ه  کمان شی معروف است) و نایین به وفور استفاده می شود.

تصویر6. u

1-3.uکج:

در این نوع گره خامه به دور چله روی پود ضخیم حلقه شده و سپس دو سر خامه از زیر چله سمت راست (چله زیر) عبور نموده و از سطح فرش خارج می گردد. استحکام این گره از « گر ه  u» بیشتر است. این نوع استفاده زیادی ندارد و در مناطق «سبزوار» به ندرت دیده می شود.

تصویر7.u کج

4.جفتی:

این نوع که در مناطق مختلف بافت مورد استفاده قرار می گیرد از لحاظ شکل و حرکت خامه به دور چله ها می توان همانند هر یک از گره های معرفی شده باشد، ولی با این تفاوت که خامه به جای اینکه به دور یک چله پیچیده شود به دور یک جفت و یا بیشتر پیچیده می شود. این کار می تواند به دلیل بهره وری اقتصادی در سرعت بافت فراگیر شده باشد.

از جمله مناطقی که بافت این نوع گر ه در آن رایج است می توان از « اصفهان، نایین، شهرضا و…»را نام برد.

تصویر8.جفتی

برگرفته از کتابهای :

 مرمت قالی و زیر انداز، تالیف بیژن اربابی، انتشارات دانشگاه هنر، 1386

تعمیر قالی شرقی، تالیف پیتر.اف استون، برگردان غلامرضا طوسیان شاندیز، انتشارات جمال هنر، 1389

ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید : تلگرام | اینستاگرام